شابک چیست؟
شابک یک سیستم برای شماره گذاری کتاب ها در سطح بین‌المللی است.
این استاندارد در سال ۱۹۶۶ در کشور انگلیس توسط صنف کتابداران پایه‌گذاری شد. این شناسه از سال ۱۹۶۰ تا پایان سال ۲۰۰۷ ده‌رقمی بوده‌است، و از آغاز این سال، برای افزایش دامنه اختصاص شناسه، سیزده‌رقمی شده‌است.
شابک کتاب در دنیا با نام مخفف ISBN ( International Standard Book Number ) شناخته می‌شود. پس هر زمان با کلمات ISBN، شماره استاندارد بین‌المللی کتاب و شابک کتاب در هر کجا روبرو شدید باید بدانید که به یک موضوع اشاره دارند که در ادامه مطلب اطلاعات کامل تری در این رابطه بیان خواهد شد.
شابک در ایران
شماره شابک متشکل از سیزده عدد می‌باشد که رقم‌های آن در چند گروه قرار داده می‌شود و هر گروه مفهوم و معنای خاصی دارد.
در سال ۱۳۷۲، با افزایش روزافزون نیاز به استفاده از یک شناسه استاندارد برای کتاب، ایران به عضویت موسسه جهانی شابک درآمد و شماره خاص کشور در این شناسه برای کشور ایران، عدد ۹۶۴ و ۶۰۰ تعیین شد. برای مثال، عدد ۹۶۴ شماره یا شناسه ملی ایران است که در درون شماره شابک قطعاً موجود است. البته زمانی که کتاب در ایران چاپ شده باشد.
عدد صفر نمایانگر کشورهای انگلیسی زبان است. البته لازم به ذکر است که موقعیت قرار گرفتن عدد صفر بسیار مهم است تا نشانگر یک کشور باشد.
گروه دیگری از اعداد این شماره ۱۳ رقمی به ناشر ارتباط دارد و نشان دهنده ناشر آن است.گروه دیگری از اعداد نیز نشانگر منطقه جغرافیایی و زبانی است که کتاب در آن چاپ شده است.
گروه دیگری از اعداد این شماره وجود دارد که جهت صحت آزمایی شابک است. برخی از اعدادی که در یک شابک قانونی وجود دارد نشان دهنده آن است که شابک صحت دارد و جعلی نیست و این احتمال که فردی بدون اخذ مجوز شابک قانونی اعدادی را تولید نموده باشد از بین برود.
کاربرد شابک
شابک بر روی کتاب کاربردهای متفاوتی دارد. اولین کاربرد آن این است که برای شناسنامه دار شدن کتاب و اخذ فیپا بسیار لازم و ضروری است. وقتی اطلاعات فیپا و شابک قانونی بر روی کتاب درج شده باشد حقوق مادی و معنوی اثر برای نویسنده آن برای همیشه محفوظ خواهد ماند.
همانطور که قبلاً نیز در مطلبی گفتیم، شابک و فیپا نقش سند را برای یک ملک یا وسیله بازی می‌کند. همانگونه که داشتن سند ثبتی برای احراز مالکیت یک ملک یا وسیله بسیار ضروی است، شابک و فیپا نیز این امکان را می‌دهد که صاحب اثر با در دست داشتن این دو مجوز مالکیت خود را بر روی اثر ثابت کند.
– دومین کاربرد شابک آن است که می‌توان برای ثبت کتاب در کتابخانه‌های بین الملی و برای سفارش دادن آنها از آن استفاده نمود.
– سومین و آخرین استفاده از شابک آن است که از این شماره برای کنترل خودکار موجودی انبارها استفاده کرد.
تبدیل شابک به بارکد
قبل از بیان نحوه تبدیل شابک به بارکد باید تفاوت این دو را دانست. تفاوت شابک کتاب با بارکد در این است که شابک از شماره ساخته می‌شود ، اما بارکد گرافیکی با خطوط عمودی است که اطلاعات عددی را برای اسکن کد می‌کند. در واقع ISBN و بارکد دو چیز متفاوت هستند.
حال برای تبدیل شابک به بارکد کافی است که وارد سایت ISBN.IR شوید و روی گزینه تبدیل شابک به بارکد کلیک کنید و اطلاعات مربوط به کتاب را وارد نمایید.
نحوه استعلام شابک کتاب
برای استعلام شابک کتابتان کافی‌ست وارد سایت www.nlai.ir شوید و از قسمت جستجو نام خود و یا کتابتان را وارد کنید تا اطلاعات مربوط را در اختیارتان قرار دهد، بعد از ورود اطلاعات، صفحه‌ای باز می‌شود و لیست آثاری که به نام شماست را به شما نشان می‌دهد.
